Шочмо йылме – калыкын чон поянлыкше

«Калтаса ӱжара» газетын тӱҥ редакторжо Надежда Сандалова, кусарыше-влак Алёна Илтимирова ден Алевтина Зайнетдинова унамытым кумылын вашлийыныт. Вет тыгай вашлиймаш шукертак лийын огыл. «Чолман» газет гыч тӱҥ редактор Игорь Губаев, корреспондент Энна Губаева, ответственный секретарь Людмила Шавалиева да Мишкан села гыч кусарыше да журналист Валерий Абукаев мемнан деке унала толыныт. 
Могай йодыш-влакым вара семинарыште каҥашыме? Тачысе кечылан пеш кӱлешан проблеме-влакым лончылымо. 
Мутланымашнам районысо школлаште марий йылмым туныктымо нерген тӱҥална. Калтаса районышто улыжат вич школышто веле марий йылмым тунемыт - Амчемучаш, Павасола кыдалаш, Тошто Оръямучаш, Актыган тичмаш огыл кыдалаш да Ӱлыл Качмаш кыдалаш школышто 1-ше ден 5-ше класслаште, эше 3-шо ден 4-ше класслаште «Шочмо йылме» кружокым намият. 
Поснак Ӱлыл Качмаш школышто чарналтыме шуэш. Мыйын гын кызытат ушыштем марий йылме ден литературым туныктышем Павлова Татьяна Афанасьевна. Могай оҥай да пайдале урок-влакым эртара ыле. Уло класс дене тудын урокшо-влакым вученна. Кажныже икте-весыж деч ойыртемалтше, ушеш кодшо лийын. Тудо шке предметшым, тунемше-влакым йӧратен. Марий йылме верч чонжо йӱлен. Сандене меат, йоча-влак, тидым шижынна да марий йылмым куанен тунемынна. Ача ден авана-влакат тидлан тореш лийын огытыл. Мом вара тидын дене каласынем? Татьяна Афанасьевна пенсийыш ок кай ыле гын, ала марий йылмым тиде школышто умбакыжат тунемыт ыле? Чыла пужен шолаш пеш куштылго, уэш чонаш неле шол. 
Молан вара кызыт лач кок классыште веле марий йылмым тунемыт? Тунемше-влакын ачашт ден авашт тыге шонен пыштеныт. Марий йылме моло предмет-влакым тунемаш мешая маныт. Тиде моткоч йо‰ылыш шонымаш. 
Яллаштат ынде изи йоча-шамычат рушла веле кутырат. Нунылан марла пелештет, нуно рушла вашештат, але йӧршеш огыт вашеште, огыт умыло. Вет чыла тиде еш гыч тӱҥалеш. Марий ача-ава-влак шочмо йылмыштым икшывыштлан ынешт туныкто. Тыге лийшаш мо? Вет арамлан огыл калыкыштат «Йылме ила, калыкат ила» манын ойлат. Тугеже, илен-толын марий калыкнат йомеш мо? Йылмына шуко мутлан поян улеш, но жапын-жапын тудо йомеш. Тыгай сӱрет ынже палдырне манын, мӧҥгешла, шочмо йылмым тунемме шотышто йодышым угыч нӧлталаш кулеш. Уке гын, ик жап гыч, калык семынат йомын кертына. Кажне марий еҥ шочмо йылмыжым тунемшаш да тудын дене мутланышаш, марий улмыж дене кугешнышаш. Вет ава шӧр дене вийым налше йылмына пеш ныжыл, мотор, тунамак куатле улеш. 
Вес йодыш – тиде марий йылме дене лектын шогышо изданий-влакын тиражышт. Ий гыч ийыш тудо шагалем толеш. Ончыч коча ден кована, ача ден авана шуко газетым, журналым, книгам лудыныт. Кызытат марий йылме дене лектын шогышо газет ден журнал-влак шагал огытыл (Марий Элыште лектын шогышо-влакымат налаш гын), но тиражыштым ужмек, марий калык верч ала-кузе намысын чучеш. Вет газет да книга-влак дене йылмын кӱлешлыкшым, пеҥгыдылыкшым шижына. «Калтаса ӱжара» газетымак налаш гын, тудым тӱҥ шотышто илалше еҥ-влак лудыт. Самырык-влак нерген ойлыманат огыл, нуно марлат, рушлат огыт луд. Чыланат огыл, конешне. А илалше-влак кажне ийын шагалем толыт. Илен-толын тунам мемнан газетнам лудшыжат ок лий. Тыгайже ынже лий манын, тышке газет пашаеҥ-влакым гына огыл, марий йылме, марий калык верч чонышт йӱлышӧ еҥ-влакымат ушаш кӱлеш, очыни. 
Семинар мучаште газетыште колтымо йоҥылыш-влакым лончылышна. Конешне, йоҥылыш-влак улыт, ончычат лийыныт. Ончыкыжым тугайже ынже лий манан, пашам шуко ыштыман. Сандене Энна Владиславовна ден Игорь Иванович Губаевмыт ойлымыштым пеш тӱткын колыштна да ончыкыжым пашаштына кучылташ тӱҥалына. Тау ушан да пайдале каҥашланда. 
Тыгай вашлиймаш-влакым чӱчкыдынрак эртараш гын, пеш сай лиеш ыле. 
Вес тыгай семинарым майыште, Мишкан селаште эртараш кутырен келшышна. 
Пагалыме лудышына-влак. Те кузе шонеда, марий йылме дене лектын шогышо газет мемнан районышто кӱлеш мо? Газетыште тыланда утларак мом лудаш келша, мо ок келше? Але шкендан шонымашдам возен колтеда. Тендан ойдам, поро каҥашдам шотышко налына да газетнам эше оҥайракым, лудшына-влаклан пайдалыракым ышташ тӱҥалына.